sino nga ba si JUAN DELA CRUZ?

Alias Juan dela Cruz
Sinulat ni Greg Bituin Jr.

Bakit ba karaniwang tinatawag na Juan dela Cruz ang masang Pilipino? Sa mga editorial cartoons sa iba't ibang pahayagan, ang Pilipinong si Juan dela Cruz ay palasak na ang iginuguhit ng mga magagaling na editorial cartoonists sa bansa na isang taong nakabarong, nakayapak, payat, nakasimangot, at nakasuot ng salakot. Ngunit bakit nga ba Juan dela Cruz ang Pinoy? Ito nga ba ang dapat na pagkakakilala sa atin?

Ayon sa isang aklat na aking nabasa, "ang pangalang Juan dela Cruz na ginagamit nating pantukoy ngayon sa mga Pilipino ay nagmula sa isang peryodistang Scottish na nagtrabaho sa Manila Times noong 1900s. Ibinase raw ito ni R. McCulloch-Dick sa pangalang pinakamadalas makita sa mga blotter ng pulisya noon. Kung may kinalaman ito sa estado ng pagkatao natin ngayon, hindi ko alam." Pansinin natin ang pangalang Juan. Ito umano ang pangalang maraming Pilipino ang gumagamit noong panahon ng mga Kastila. Nariyan ang dakilang pintor na si Juan Luna, at ang bida sa Noli Me Tangere ni Rizal na si Juan Crisostomo Ibarra.

Kung Juan sa Pilipino, ang mga Amerikano, o sinumang puti ang balat, ay karaniwang tinatawag ng mga Pinoy na "Joe", at ang Amerika naman ay tinatawag na "Uncle Sam". [May akda nga ang manunulat na si Efren Abueg na ang pamagat ay "Ang Kamatayan ni Tiyo Samuel", (mula sa Uncle Sam) kung saan ang bida ay nagngangalang Felipe (mula sa Filipinas).]

Kahit sa bagong tipan ng Bibliya ay merong ebanghelyo mula kay San Juan. At merong santo namang nagngangalang St. John of the Cross, na sa ating wika ay San Juan dela Cruz. Naks! Santo pala si Juan dela Cruz. Laging may pasang krus. Si St. John of the Cross ay isang Espanyol na nabuhay noong 1542 hanggang 1591 bilang si Juan de Yepes y Alvarez. Isa siyang mystic, makata, at simula noong 1926, ay idineklara ng Simbahan bilang Doctor of the Church. Kasama niya si St. Teresa sa pagtatatag ng Discalced Carmelites, isang nirepormang sangay ng Carmelite order. Ang kanyang koleksyon ng mga tula, tulad ng Cantico espiritual at ang Noche oscura del alma, ay itinuturing bilang pinakamagagaling na halimbawa ng panitikang mystic ng mga Espanyol. Ang araw ng kanyang kapistahan ay tuwing Nobyembre 24.

Dahil napakapopular at palasak ang paggamit ng pangalang Juan, ang tanong: bakit Juan ang pangalang ikinabit sa isang karakter sa popular na kwentong bayan sa ating bansa: - ang "Juan Tamad". Bakit tinawag na tamad si Juan? Kung Juan ang ipinangalan sa mga "John Does" (ang John ay bersyong Ingles ng Juan), ang tanong: tamad nga ba ang mga Pilipino? O ang Juan Tamad ay isang matinding propaganda ng mga mananakop upang insultuhin ang mga tinatawag nilang "indio"? O kaya naman ay gawa-gawa ito ng mga Pilipinong ilustrado laban sa masang maralita noong panahong iyon? Sadya bang tamad si Juan kaya hinihintay na lang bumagsak ang bayabas sa kanyang bibig? At sa mga kwentong ito, hindi lamang tamad si Juan, kundi may katangahan din. Sa internet, mada-download mo ang mga kwento hinggil kay Juan Tamad, tulad ng walong kwento ni Juan na isinulat sa Ingles ng Pilipinong manunulat na si Manuel Arguilla, at required na babasahin pa ito para sa mga mag-aaral sa elementarya. Nariyan din ang limang kwento ni Juan Tamad sa librong Mga Alamat at Kwentong Bayan ni Dionisio S. Salazar.

Nariyan na ibenta ni Juan ang mga bibingka sa mga palakang kumokokak na ikinagalit naman ng kanyang ina. Nang pinabili siya ng kanyang ina ng palayok sa bayan, ngunit nang umuwi si Juan, nabasag ang biniling palayok, kaya dinurog niya ito ng pinung pino at ibinentang mabisang pamatay ng lamok. Kinabukasan, nagalit sa kanya ang mga pinagbentahan nang sabihin niyang manghuli ng lamok, buksan ang talukap nito at saka ibudbod ang dinurog na palayok. Nariyan din ang kwentong pinauna na ni Juan sa kanilang bahay ang mga binili niyang alimasag.

Ang pinakamatinding katangahang ginawa ni Juan ay nang maghanap siya ng mapapangasawa. Ang bilin ng kanyang ina ay dapat siyang pumili ng babaeng hindi masalita o hindi madaldal. Sa kahahanap ni Juan, nakakita siya ng bahay na walang tao at may babaeng kapag kinausap niya ay hindi nagsasalita. Dahil doon, iniuwi ito ni Juan. Ngunit nagalit ang mga kamag-anak ng babae dahil ang nasabing babae ay namatay na at inihahanda na para ilibing.

Ngunit may mga kwento si Juan Tamad na mapalad naman siya. Ito'y nang maging kaibigan niya ang isang tikbalang na tumulong sa kanyang mga gawain, kaya't hindi siya pinarusahan ng panginoong maylupa. Sa isa namang bahay ng kanyang niligawang si Mayang, sinabi ng kanyang bibiyenanin na huwag na huwag na siyang tutuntong sa bakuran ng mga ito. Kaya ang ginawa niya, pumunta pa rin siya sa bahay ng kanyang nililiyag na ang sabi, "Hindi ho naman ako sa inyong bakuran nakatuntong. Hindi ba ninyo nakikita't dito ako nakatapak sa aking kareta na hila ng aming kalakian."

Negatibo nga ba para sa Pilipino ang katawagan o simbolo bilang Juan dela Cruz? Dahil bilang Juan, lagi siyang may pasang krus at naghihirap? O kung tanggap na nga ito ng karamihan, anong dapat nating gawin upang maging positibo ito sa atin? Dapat ba nating palitan ang pangalang Juan para pagkilanlan kung sino tayo? O gumawa tayo ng bersyong Juan Masipag, Juan Masikap o Juan Matyaga, at atin itong i-popularisa? Marahil, may dapat ngang gumawa nito.





(i've just found this in the net & curiosity attacks.. i hope the author wouldn't mind if i re post this..besides, perhaps im just one of those millions of confused Filipinos puzzled by Juan Dela Cruz..thank you& have a great day to all of you:D)